Czy wiesz, jak powstaje papier?

Etapy produkcji papieru i ciekawostki papiernicze

Papier to jeden z najważniejszych wynalazków ludzkości. Chcesz wiedzieć, jak powstaje papier, czy można go robić tylko z drzew oraz jak produkuje się tekturę lub kolorową bibułę? Zapraszamy w podróż, która zaczyna się dwa tysiące lat temu w Chinach.

Pan Cai Lun, jedwabny szlak i Nefrytowa Brama. Pierwszy papier wynaleźli Chińczycy

Według chińskich kronik ok. 105 roku n.e. pewien kancelista na dworze cesarza He Di z dynastii Han był niezwykle zmotywowany, aby znaleźć sensowny sposób na zapisywanie i archiwizowanie cesarskich wydatków. Próbował wynaleźć właściwy nośnik, eksperymentując z korą drzew, a nawet z sieciami rybackimi. 

Ostatecznie okazało się, że po właściwym sprasowaniu jedwabnych i lnianych szmat powstaje coś, na czym można całkiem dobrze utrwalać wszystko, co jest niezbędne. Takim sposobem urzędnik Cai Lun został uznany za odkrywcę papieru czerpanego.

Jak było w rzeczywistości? Prawdopodobnie Chińczycy znali papier co najmniej 100 lat wcześniej – dowodzi tego znaleziony w Nefrytowej Bramie kawałek tego materiału. 

Papier trafił bliżej Europy, kiedy w średniowieczu Arabowie wzięli do niewoli chińskich papierników i założyli papiernie w Hiszpanii oraz na Sycylii. Stamtąd papier trafił stopniowo pod wszystkie europejskie strzechy. Dalej jednak produkowano go z włókien tkanin. Maszynowy papier z celulozy i ścieru drzewnego zaczęto robić dopiero w XIX wieku! 

Papirus, a może pergamin? Na czym pisano przed wynalezieniem papieru? 

Polskie słowo papier pochodzi od greckiego słowa papyros, a ono z kolei – od greckiej nazwy egipskiej trzciny, cibory papirusowej. To właśnie z niej starożytni Egipcjanie wytwarzali papirus – materiał piśmienny poprzedzający papier. Najstarsze odnalezione zwoje papirusowe pochodzą z 2600 roku p.n.e.

Na papirusowy zwój składało się ok. 20 arkuszy – miał więc nawet 10 metrów długości. Nie był najwygodniejszy w czytaniu i wkrótce znalazł swoją alternatywę w postaci pergaminu. Produkowano go ze skór cielęcych, kozich lub owczych, które nacierano węglanem potasu, a następnie czyszczono i naciągano, aż przybrały formę suchych arkuszy.

To właśnie pergamin posłużył do zrobienia pierwszych książek, czyli średniowiecznych kodeksów.

Czy wiesz, że swoje odpowiedniki papieru mieli też Polinezyjczycy, Majowie czy Aztekowie? Ci pierwsi prowadzili zapiski na tamtejszym odpowiedniku papirusu nazywanym tapa. Był to materiał zrobiony z kory drzew morwowatych.

Z kolei Majowie z ubijanej kory produkowali huun – materiał piśmienny używany przez nich m.in. do zapisów świętego kalendarza. Aztekowie z kory figowców wytwarzali amatl – meksykańscy Indianie do dziś znają tę technikę uzyskiwania własnego „papirusu”. 

Jeszcze więcej ciekawostek o papierze znajdziesz tutaj: Rodzaje papieru do drukowania – jak wybrać odpowiedni?

Z czego powstaje dziś papier? 

Współczesny papier to włóknista masa spilśniona na sicie i wytwarzana w formie arkuszy lub wstęgi nawijanej na duże zwoje. 

Najważniejsze surowce do produkcji papieru to dziś masa celulozowa i ścier drzewny. Masa powstaje w wyniku obróbki chemicznej drewna. Jej najważniejszy składnik to celuloza, czyli rodzaj złożonego cukru. Natomiast ścier drzewny produkuje się poprzez starcie i zmielenie bali drzew, przede wszystkim sosny i świerku. Czasem do produkcji papieru wykorzystuje się inne włókna roślinne, np. konopie, bambus, słomę, trzcinę czy bawełnę. 

Oprócz włókien organicznych w każdym arkuszu papieru znajdziesz też wypełniacze organiczne, np. skrobię ziemniaczaną, oraz nieorganiczne – talk, gips, kredę, a nawet substancje sztuczne i barwniki. Te różne wypełniacze nadają papierowi jego właściwości, czyli gładkość, połysk czy kolor. 

Przeczytaj również: Popularne formaty papieru: A, B, C, DL. Jaki to rozmiar papieru i co warto o nich wiedzieć?

Jak powstaje papier? Etapy produkcji papieru

Masowa produkcja papieru (takiego, który trafia dziś np. do drukarek) to skomplikowany proces z wykorzystaniem zaawansowanych procesów technologicznych.

1. Faza pierwsza: przygotowanie masy papierniczej

Masę celulozową, z której powstanie papier, trzeba rozwłóknić i rozgnieść. Miesza się ją następnie z dodatkami takimi jak woda, klej, barwniki, kreda itd., które nadają papierowi jego późniejsze właściwości. Następnie masę odsącza się z nadmiaru wody poprzez umieszczenie jej na specjalnych sitach. 

1. Faza druga: właściwa produkcja papieru

Teraz przyszedł czas na spilśnianie papieru. To proces, który polega na sprasowaniu masy za pomocą specjalnego walca.

Po spilśnieniu papier trafia do specjalnych pras, gdzie traci dalszą część wody, a następnie jest suszony w temperaturze 1200 stopni Celsjusza. Ostatni etap to chłodzenie wstęgi papieru i jej zwijanie. 

Jak powstaje tektura, a jak bibuła?

Do produkcji tektury wykorzystuje się makulaturę i ścier drzewny. Po specjalnej obróbce chemicznej i mechanicznej powstaje z nich wytrzymały i twardy papier. Aby finalnie zmienił się w tekturę, trzeba skleić ze sobą poszczególne arkusze – zwykle jest to od 2 do 7 warstw. 

Z kolei bibuła to rodzaj papieru o bardzo cienkiej gramaturze, nawet mniej niż 25 g/m2. Jest on cienki, ale chłonny. Z tego powodu nadaje się nie tylko do dekoracji, lecz także do sączenia czy produkcji filtrów powietrza. 

Papier ekologiczny, czyli jaki? 

Tradycyjny papier warto oszczędzać. Możesz w tym celu np. ograniczyć zapotrzebowanie na papier do drukarek, zadrukowując kartki dwustronnie czy przenosząc jak najwięcej dokumentacji online, a jedynie ważne rzeczy pozostawiając w wersji papierowej. 

Tradycyjny papier coraz częściej zamieniany jest na ten z recyklingu. Dotyczy to również opakowań czy tektury. W linii ekotonerów OH!GREEN Black Point papier używany w opakowaniach pochodzi w 100 procentach z recyklingu. Uzyskujemy go z odpowiedzialnych upraw, co potwierdza certyfikat FSC. Także tektura, z której robimy pudełka na tonery, to produkt ekologiczny ze wspomnianym certyfikatem.

Więcej o materiałach ekologicznych pisaliśmy w tym artykule: Jak zastąpić plastik? Sprawdź, czym są materiały biodegradowalne i kompostowane!